تا به حال شده که دیگران رفتار و تصمیمات شما را دیکته کرده باشند و به شما بگویند که چه کنید. و یا اتفاق افتاده است که به طور غیرمستقیم رفتاری از خود را به دیگران نشان دهید؟ به این نوع رفتار، رفتار منفعلانه می‌گویند و منفعل بودن یکی از صفات بارز شما می‌شود. در حقیقت رفتار منفعلانه یک نوع پاسخ روانی به اتفاقات است. به عنوان مثال تا به حال شده است که به جای اینکه در پاسخ به خواسته شخصی نه بگویید، به جای آن بله را به زبان بیاورید؟!
خیلی از افراد تسلیم خواسته دیگران می‌شوند و به اجبار به کاری که دوست ندارند آن را انجام دهند، بله می‌گویند. این رفتار منفعل بودن شخص را نشان می‌دهد. که می‌تواند عواقب بدی را به دنبال داشته باشد. از این رو لازم است که شما عزیزان با این رفتار و علائم و علت به وجود آمدن آن آشنا شوید تا بتوانید به موقع و در زمان مناسب از آن جلوگیری کنید.
منفعل بودن به چه معناست؟
همانطور که گفته شد، منفعل بودن یک رفتار است. رفتاری است که در فرد به دلیل نبود رضایت و قاطعیت نسبت به یک مساله پدیدار می‌شود. از همین رو فردی که منفعل است، به راحتی به دیگران اجازه می‌دهد که رفتار او را به آن شخص دیکته کنند و یا به جای او تصمیم بگیرند. منفعل بودن یعنی فرد به جای اینکه با قاطعیت و رو در رو با یک فرد مقابله کند، سعی می‌کند راهی را انتخاب کند که کمترین برخورد را با او داشته باشد. در حقیقت کمترین راه برای مقاومت را انتخاب می‌کند.
در واقع یک اختلال شخصیتی است که ترس از برآورده شدن خواسته‌هایش را دارد. منفعل بودن در واقع یک نوع ترس است. شخصی که ترسو می‌باشد دارای شخصیت منفعلانه است. به همین دلیل است که همیشه راحت‌ترین راه را برای انجام خواسته‌هایش انجام می‌دهند. البته که باید بدانید تمام افراد در همه زمینه‌ها ترس را در وجود خود دارند. اما افراد دیگر از ترس خود برای رسیدن به موفقیت و هدف خود استفاده می‌کنند و افراد منفعل با ترس خود فلج می‌شوند و نمی‌توانند کاری را انجام دهند. به معنای ساده‌تر یعنی اینکه فرد منفعل همه چیز را به دست زمان می‌سپارد و جسارت و جرئت روبرو شدن با هیچ موردی را ندارد.
ویژگی افراد منفعل
افرادی که منفعل هستند و به عبارت دیگر رفتار منفعلانه دارند دارای برخی ویژگی‌ها و یا علائم و نشانه‌هایی در رفتار خود هستند. برخی از ویژگی‌ها می‌باشند که رایج‌ترین نوع از ویژگی‌ها هستند. مانند:
- افراد منفعل نسبت به محیط اطراف خود به شدت حساس هستند. در واقع می‌توان گفت که بسیار هوشیار می‌باشند.
- در تعیین حد و مرز برای خود مشکل ندارند و می‌توان گفت که برای خود مرزبندی ضعیفی دارند.
- افراد منفعل نمی‌توانند به خوبی زمان را مدیریت کنند.
- از دیگر ویژگی مهم این افراد این است که به هیچ عنوان پشتکار ندارند و سریع تسلیم می‌شوند.
- بعد از اینکه در موردی با شکست مواجه می‌شوند، دچار رکود و ثبات می‌شوند.
- از انجام دادن کارهای خودشان نیز دوری و اجتناب می‌کنند.
- در بیشتر اوقات احساس ناراحتی و افسردگی دارند. و نسبت به هر مساله‌ای بهانه جویی می‌کنند.
- افراد منفعل دارای فرسودگی روانی هستند. به راحتی می‌توانید این ویژگی را در آنها مشاهده نمایید.
- به هیچ عنوان به فکر آینده نیستند. و یا اگر باشند هم به شدت کم و ناچیز است. دوست ندارند به آینده خود فکر کنند و هدفی را برای خود در آینده بچینند.
- افراد منفعل همیشه غمگین و کم انرژی هستند. به ندرت می‌توان آنها را سرحال و پرانرژی یافت.
در کل از علائم مهم منفعل بودن و ویژگی این افراد می‌توان به خستگی، فرسودگی شغلی، افسردگی و ناامیدی اشاره کرد. موارد بالا نیز از مهم‌ترین ویژگی‌های افراد منفعل بود که برای شما عزیزان به طور خلاصه بیان کردیم. اگر شما در خود و یا نزدیکانتان چنین علائم و ویژگی‌های رفتاری را مشاهده کردید، سریعاً نزد یک دکتر روانشناس خوب در تهران یا منطقه خود رفته و خود را تحت نظر قرار دهید تا این ویژگی شخصیتی از شما دور شود.
علت ایجاد منفعل بودن
منفعل بودن نیز مانند اکثر اختلالات شخصیتی بنا به دلایلی ایجاد می‌شود.زیرا هیچ اختلالی بدون دلیل در هیچ فردی ظاهر نمی‌شود. از علل ایجاد منفعل بودن می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- می‌توان گفت اولین دلیل و مهم‌ترین دلیل ایجاد منفعل بودن تربیت خانواده است. و اینکه کودکی شما چگونه گذشته است. ممکن است فرد در محیطی بزرگ شده باشد که افراد خانواده با او جوری رفتار کرده باشند که ترس همیشه در او باقی بماند و یا ممکن است پدر و مادر رفتار منفعلانه از خود نشان داده باشند.
- یکی دیگر از دلایل اصلی رفتار منفعلانه قرار گرفتن در برخی شرایط موقعیتی است که باعث می‌شود فرد رفتار منفعلانه از خود بروز دهد. به عنوان مثال بودن در یک موقعیت اجتماعی بزرگ و سخت و یا برخورد با مسائل سخت و چالشی.
- از رویایی با دیگران و از قرار گرفتن در موقعیتی خاص ناراحت شوید.
- علت دیگر بروز این رفتار می‌تواند وجود برخی از اختلالات روانی دیگر باشد. وجود ویژگی شخصیتی منفعل بودن ارتباط بسیار مستقیم و نزدیکی با افسردگی دارد.
- ممکن است در بسیاری از روابط خود نتوانید خشم خود را به خوبی نشان دهید، از این رو از رفتار منفعلانه استفاده خواهید کرد.
- یکی دیگر از علل مهم، ترس از طرد شدن در این افراد است. این افراد برای اینکه حس رها شدگی نداشته باشند و از جانب دیگران طرد نشوند گاهی تسلیم خواسته و گفتار دیگران می‌شوند.
- برخی از عوامل فرهنگی نیز تاثیر بسیار زیادی بر روی منفعل بودن فرد دارد.
- انتظارات بیش از حد و غیرواقعی، که باید به خوبی کنترل شود. زیرا این موضوع می‌تواند باعث برهم خوردن بسیاری از روابط دوستانه، عاشقانه و حتی خانوادگی شما عزیزان شود.
اثرات منفعل بودن و مزایای منفعل نبودن
تا به اینجا با منفعل بودن و رفتار منفعلانه آشنا شدیم. حال می‌خواهیم بررسی کنیم که منفعل بودن چه تاثیراتی بر زندگی فرد گذاشته و اگر منفعل بودن را کنار بگذاریم چه مزایایی را به دنبال خود دارد. برخی از تاثیرات منفعل بودن عباتند از:
- ایجاد حس ناراحتی و افسردگی
- بی انرژی کردن فرد و از دست دادن انگیزه
- کاهش عزت نفس و اعتماد به نفس
- مشکلات سلامتی به همراه دارد. همانطور که در قبل گفتیم موجب فرسودگی جسمی و روانی خواهد شد.
- عدم پیشرفت و عدم رسیدن به موفقیت و اهداف
- اجساس درماندگی و ناامیدی در زندگی
- ترس از شکست و فرار از چالش‌ها و موقعیت‌های خوب
- این را نیز باید بدانید که منفعل بودن و رفتار منفعلانه زندگی شما را تحت کنترل خود نگه می‌دارد.
حتما بخوانید: درمان افسردگی شدید در خانه
اما حال اگر بتوانید که این رفتار را کنار گذاشته و از منفعل بودن دوری کنید، بسیاری از مزایا را وارد زندگی خود کرده‌اید. برخی از رایج‌ترین و مهم‌ترین مزایای منفعل نبودن عبارتند از:
- اولین و مهم‌ترین مزایای ترک این رفتار، رضایت بیشتر شما از زندگی خواهد بود. زیرا باعث خواهد شد که شما واضح‌تر برخورد کرده و به اهداف و موفقیت‌های خود نزدیک شوید.
- دومین مزایای ترک رفتار منفعلانه، بهبود روابط شما می‌باشد. زیرا شما هر آنچه را که بخواهید به طور مستقیم و واضح بیان کرده و به آن دست می‌یابید، از این رو این موضوع باعث خواهد شد که روابط شما در همه زمینه‌ها بهبود یافته و کیفیت آن افزایش یابد.
- سومین مزایا و یا فایده ترک این رفتار افزایش اعتماد به نفس در شما عزیزان است. زیرا با مواجه شدن با مسائل و حل مسائل به این نتیجه می‌رسید که فرد مفیدی هستید و به دنبال این افکار، اعتماد به نفس شما افزایش خواهد یافت.
منفعل بودن در رابطه
همانطور که در قبل به آن اشاره نمودیم، منفعل بودن در رابطه نیز خودش را نشان داده و باعث می‌شود که آن رابطه کیفیت خوبی نداشته باشد. از این رو در این قسمت از مقاله می‌خواهیم منفعل بودن در رابطه را بررسی کنیم. منفعل بودن در رابطه یعنی اینکه شما همه خواسته‌های خود را فدای شریک خودتان در آن رابطه می‌کنید. وقتی در یک رابطه منفعل باشید، بعد از گذشت زمانی متوجه خواهید شد که حتی قبل از شریک خود و به جای او فکر کرده و خودتان را فراموش کرده‌اید.
پس با این تفاسیر تعریف منفعل بودن در رابطه می‌شود، رابطه‌ای که در آن فرد دائما به جای شریک عاطفی خود زندگی کرده و تمام نیازهای خودش را سرکوب می‌کند. این موضوع نیز به دلیل عزت نفس پایین فرد است. ممکن است به دلیل کودکی که داشتید و ترس از رها شدن و یا طرد شدن، این رفتار را از خود نشان دهید. در کل منفعل بودن در رابطه یعنی فرد خودش را فدای شریک خود می‌کند تا تنها او را تحت هر شرایطی، راضی نگه دارد.
مطالعه این مطلب را به شما پیشنهاد می‌کنیم: چطور از احساس بی‌ارزشی و پوچی رها شویم؟
نحوه برخورد با شریک منفعل
اینکه با یک فرد منفعل در رابطه باشید، می‌تواند به مرور باعث آزار و اذیت شما نیز شود. از این رو باید بدانید که چگوه در رابطه خود با شریک منفعل برخورد کنید.
- در ابتدا بهتر است که از یک مشاوره و یا رواندرمانگر در این موضوع کمک بگیرید. زیرا آنها می‌توانند به خوبی این مساله را شناسایی کرده و بهترین راهکارها را به شما عزیزان ارائه دهند.
- یکی دیگر از کارهایی که می‌توانید انجام دهید این است که همسر و شریک خود را رئیس کنید. اینکه ذهن فعال باشد و مسئولیتی را برعهده بگیرد به مرور زمان، باعث خواهد شد که ذهن، رفتار منفعلانه را کنار بگذارد.
- یکی دیگر از راهکارها این است که برای او موقعیتی را فراهم کنید که بتواند حرف خودش را بزند. بگذارید متوجه شوند که آزادند هر کاری را که دوست دارند انجام دهند.
- سعی کنید تمام مواردی را که باعث ناراحتی آنها می‌شود را شناسایی کنید و نگذارید که این اتفاق برای او رخ دهد. زیرا می‌تواند شخصیت منفعلانه او را تشدید کند.
- سعی کنید اگر رفتاری از همسرتان، شما را اذیت می‌کند، به وضوح در مورد آن حرف بزنید. این موضوع به دلیل این نیست که شما بار سنگینی را به دوش می‌کشید، بلکه به این خاطر است که شخصیت منفعلانه همسرتان را بهتر کنترل کنید. البته در رابطه با این موضوع در مورد مواردی که همسرتان دوست دارد نیز سخن بگویید.
راهکارهایی برای کاهش منفعل بودن
همه ما می‌دانیم که منفل بودن می‌تواند تاثیرات منفی بر روی ما بگذارد و همچنین می‌تواند تبدیل به یک الگوی رفتاری ناسالم شود. از این رو باید بتوانیم راهکارهایی برای پایان دادن به این نوع رفتار خود بدهیم. البته که باید بدانید نمی‌توانید یک شبه و به یکباره منفعل بودن خود را کنار بگذارید. بلکه مستلزم تلاش و استمرار شما برای درمان می‌باشد. بهترین راه برای درمان منفعل بودن، مراجعه به یک رواندرمانگر و یا مشاور است. زیرا نمی‌توان به تنهایی این مورد را کنار گذاشت. شما می‌توانید هم از طریق مشاوره فردی و هم از طریق مشاوره ازدواج این موضوع را به راحتی حل کنید. همچنین شرکت در جلسات گروهی و استفاده از تجربیات دیگران نیز می‌تواند به شما به خوبی کمک کند.
کلام آخر
منفعل بودن یکی از ویژگی‌های رفتاری است و شخصیت فرد را تشکیل می‌دهد. همه ما نیز بنا به دلایلی می‌توانیم دچار این شخصیت شویم و زندگی خود را تحت تاثیر قرار دهیم. اما این موضوع هیچ ایرادی ندارد. می‌توانید با توجه به راهکارهایی که در مقاله گفتیم به راحتی این رفتار را رها کنید و به زندگی خود به آرامی و با آرامش کامل ادامه دهید. کلینیک آرامش من بعنوان بهترین کلینیک روانشناسی در نیاوران با حضور متخصصین و مشاورین مجرب در این حوزه همه روزه در خدمت شما عزیزان هستند. شما می‌توانید از طریق پر کردن فرم درخواست مشاوره و یا تماس از طریق شماره‌های داخل سایت با مشاورین ما بصورت مشاوره آنلاین، تلفنی و حضوری در تماس باشید.
منابع:
