شاید تا به حال بارها کلمه ترومای کودکی (childhood trauma) به گوشتان خورده باشد. بسیاری از بیماری‌های سلامت روان و اتفاقات ناگواری که توسط فردی رخ می‌دهد، به دلیل وجود ترومای کودکی است. این یک نوع اختلال به حساب می‌آید که باید در صورت وجود، آن را سریعا شناخت و به فکر درمان و راه چاره برای آن بود. زیرا شخصیت بزرگسالی همه افراد، فارغ از هر نوع جنسیت و فرهنگ و نژادی، از کودکی آن افراد شکل می‌گیرد.
درست است که همه ما بر این باوریم کودکان بسیار انعطاف پذیری دارند، اما باید بدانید که کودکان از سنگ نیستند. نوع رفتار والدین و فرهنگ و محیطی که در آن رشد می‌کنند، می‌تواند باعث تاثیرگذاری بر روی کودک شود. این اتفاقات تلخ، به هر فردی را در هر سنی آسیب می زند. کودکان که روحی لطیف‌تر دارند را بیشتر گرفتار خود می‌کند. با ما همراه باشید تا با این اختلال، انواع آن، تاثیرات و راهکارهایی برای درمان آن آشنا شوید.
ترومای کودکی چیست؟
ترومای کودکی در حقیقت همان تجربه نامطلوب در کودکی است. هر کودکی در یک محیط و در یک نوع خانواده، رشد می‌کند. از این روست که ما در جامعه، شاهد شخصیت‌های متفاوت هستیم. حال برخی از این کودکان بنا به دلایل مختلفی، دچار آسیب روحی و روانی و حتی جسمی می‌شوند. که این موضوع بر روی بزرگسالی آن‌ها و شکل گیری شخصیتشان به شدت تاثیرگذار است. به طور کلی، هر رویداد ترسناک، خطرناک، خشونت آمیز و تهدیدآمیز که برای کودک رخ می‌دهد، ترومای کودکی نامیده می‌شود.
طبق آمار نیز حدود 16 درصد از دختران و 6 درصد از پسران دچار ترومای کودکی می‌شوند. البته که نباید حتما به کودک آسیبی جسمی وارد شود تا دچار این تروما شود، بلکه حتی از طریق دیدن و یا شنیدن برخی از موارد نیز کودک تحت تاثیر قرار می‌گیرد. با دیدن و یا شنیدن و یا لمس این رویدادها کودک شما به شدت ناراحت شده که این غمگینی را به سختی در یک کودک مشاهده می‌کنیم. به همین دلیل است که می‌گوییم ترومای کودکی بدترین اتفاقی است که برای یک فرد می‌تواند رخ دهد. اما این نکته را هم باید بدانید که هر تجربه تلخی در زندگی برای کودک، ترومای کودکی به حساب نمی‌آید. بلکه انواع مختلفی داشته که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم.
حتما بخوانید: بهترین مرکز مشاوره کودک و نوجوان
انواع ترومای کودکی
همانطور که گفتیم هر رویدادی در زندگی به عنوان آسیب و ترومای کودکی به حساب نمی‌آید، بلکه انواع مختلفی داشته که با بررسی و تحقیقات فراوانی شناسایی شده‌اند. برخی از انواع مختلف اتفاقات که ترومای کودکی به حساب می‌آیند و ممکن است هر شخصی را درگیر خودش سازد شامل موارد زیر می‌شود:
1ـ خشونت جامعه و یا خشونت اجتماعی
ممکن است کودک در جامعه‌ای رشد کرده باشد که خشونت اجتماعی در آن بیداد می‌کند. به درگیری عمدی بین دو فرد که حتی کودک در آن حضور ندارد، می‌گویند. اما کودک با دیدن و تاثیرات آن دعوا، دچار تشویش می‌شود.
2ـ بلایای طبیعی
بلایای طبیعی مانند سیل، زلزله، طوفان و … باعث می‌شود که اتفاقات ناگواری در خانواده و محل زندگی کودک رخ دهد. کودک مواردی را تجربه می‌کند که برای آن استرس‌زا می‌باشد. از این رو می‌تواند یک ترومای کودکی مهم به حساب آید.
3ـ نژادپرستی
بسیاری از جوامع وجود دارند که نژادپرستی در آن‌ها بیداد می‌کند. حتی به دلیل متغیر بودن رنگ پوست، از کودکان سوءاستفاده‌هایی می‌شود. آن‌ها را مسخره کرده و یا آن‌ها را به عنوان برده استخدام می‌کنند. همین موضوع باعث آسیب روحی و روانی و حتی جسمی به کودکان خواهد شد.
4ـ جنگ و پناهندگی
جنگ عاملی است که می‌تواند ذهن همه افراد را در هر سنی که باشند، با آسیب روبرو سازد. از این رو جنگ و موشک باران و بی‌خانمان شدن و حس کردن پناهنگی، بر روی روحیه لطیف کودک تاثیر بسیار بدی می‌گذارد. خودمان نیز با چشم مشاهده کرده‌ایم، کودکانی را که برای زمان جنگ بوده‌اند، در زمان حال و بزرگسالی‌شان، با چه ترس و ناراحتی از آن زمان حرف می‌زند. زیرا برای تمام آن‌ها این موضوع تبدیل به ترومای کودکی شده و برای برخی به حدی شدید است که زندگی بزرگسالی‌اش را به شدت تحت تاثیر قرار داده است.
5ـ از دست دادن یک عزیز
بسیاری از کودکان هستند که مرگ پدر، مادر، یکی از اعضای خانواده و یا دوستان خود را تجربه می‌کنند. درست است که شاید در ابتدا و در آن زمان متوجه از دست دادن نشوند، اما به مرور زمان کمبود حضور آن شخص در زندگی کودک حس شده و کودک را با تنش‌ها و چالش‌هایی روبرو می‌سازد. مهم‌ترین آن نیز رفع کمبودها و اندوهی است که با از دست دادن آن فرد وارد زندگی کودک شده است. برای آشنایی بیشتر با این موضوع پیشنهاد میکینیم مقاله چطور با غم از دست دادن عزیز کنار بیایم را مطالعه کنید.
6ـ ترومای قلدری
بسیاری از کودکان هستند که بنا به نوع تربیت و شخصیتی که دارند، دست به قلدری و اذیت نمودن کودکان هم سن خود و یا کوچکتر از خود، که از خوشان ضعیف‌تر می‌باشند، می‌زنند. این موضوع باعث می‌شود آن کودکی که در معرض قلدری قرار گرفته است، به شددت آسیب ببیند و در شخصیت بزرگسالی او تاثیر بسیار منفی بگذارد.
7ـ ترومای نوزادی
این تروما، آسیب‌هایی است که برای کودکان نوزاد 1 تا 6 ماه رخ می‌دهد. تحقیقات نشان داده است که کودکان نوزاد نیز تحت تاثیر عوامل استرس زا و خشونت‌های والدین خود قرار می‌گیرند.
8ـ ترومای پزشکی
این تروما، استرس برخی از کودکان که به برخی از مسائل پزشکی پاسخ می‌دهند، می‌باشد. برخی از کودکان ممکن است به دلیل وجود برخی از بیماری‌ها توسط والدینشان نزد پزشک برده شوند. از این رو کودک ممکن است ترس از پزشک و آزمایشاتی که بر روی او انجام می‌گیرد، داشته باشد.
9ـ قاچاق جنسی
بسیاری از کودکان هستند که متاسفانه به دست برخی از والدین و یا افرادی گرفتار می‌شوند که در ازای دریافت مقداری پول و یا هر کالای دیگر از جانب فردی، به او اجازه می‌دهند با کودک زیر 18 سال خود رابطه برقرار کنند. از این رو این کودک از همه لحاظ آسیب جدی می‌بیند و به راحتی نمی‌توان روح و روان او را درمان کرد.
10ـ سوءاستفاده جنسی
برخی از کودکان نیز تحت تاثیر سوءاستفاده جنسی قرار می‌گیرند. در سوءاستفاده جنسی، از کودک به عنوان یک فرد برای لذت بردن و انجام اعمال جنسی بر روی او استفاده می‌شود. همچنین برخی از افراد، از کودکان برای تماشا کردن اعمال جنسی خود، استفاده می‌کنند.
11ـ آزار فیزیکی و جسمی
بسیاری از کودکان نیز هستند که تحت آزار فیزیکی و جسمی از جانب والدین و یا برخی از افراد نزدیک آن‌ها قرار می‌گیرند. کتک زدن کودک یکی از مهم‌ترین عواملی است که باعث ایجاد ترومای کودکی می‌شود.
12ـ خشونت‌های خانگی
دعوای والدین و یا خشونت خانگی توسط یکی از والدین، باعث می‌شود که کودک از نظر روحی و روانی به شدت آسیب ببیند. همین موضوع باعث می‌گردد که کودک در بزرگسالی، شخصیتی به شدت عقده‌ای و آسیب‌پذیر پیدا کند.
13ـ ترومای پیچیده
از مهم‌ترین تروماها به حساب می‌آید که شامل چندین عامل آسیب زا می‌شود. که در اوایل دوران رشد کودک نیز رخ می‌دهد. مانند بی‌توجهی والدین، رها شدن، تندخویی، سوءاستفاده و …
علت ایجاد ترومای کودکی
علت ایجاد ترومای کودکی، مختلف می‌باشد. همانطور که در قسمت انواع ترومای کودکی خدمت شما عزیزان چند نمونه از تروماها را بیان کردیم، متوجه شدیم که علت ایجاد این اختلال نیز می‌باشند. اما در این قسمت می‌خواهیم کمی جزئی‌تر علل اصلی ترومای کودکی را خدمت شما عزیزان بیان کنیم. برخی از علل ایجاد ترومای کودکی شامل موارد زیر می‌شود:
- جدایی و طلاق والدین
- مصرف مواد مخدر
- بداخلاقی والدین و خشونت خانگی که شامل کتک خوردن مادر توسط پدر ( و یا بالعکس) می‌باشد.
- بد دهنی و ایجاد محیطی استرس زا در منزل
- زندانی شدن پدر یا مادر و رشد در یک خانواده خلافکار
- رفتار با خشونت مادر خانواده
- وجود بیماری روانی و عدم سلامت روان خانوادگی
- بی‌توجهی و بی‌محبتی فیزیکی و کلامی
- وجود غفلت عاطفی
- آزار جسمی، جنسی و عاطفی
مطالعه این مطالب را به شما پیشنهاد می‌کنیم:
علائم ترومای کودکی
ترومای کودکی که در همان کودکی خود را نشان می‌دهد، با علائمی همراه است. کودکان تمام آسیب‌هایی را که برایتان بیان کردیم، در ذهن خود نگه می‌دارند. دائما آن‌ها را تکرار کرده و حتی برای رویارویی با آن نیز در ذهن خود سناریو چینی می‌کنند. به همین دلیل است که علائمی را با خود به همراه دارد. برخی از علائم ترومای کودکی عبارتند از:
- کاهش تمرکز کودک
- بسیار بچه‌تر از سن خودشان عمل می‌کنند.
- در مدرسه با چالش همراه هستند. یا از مدرسه رفتن دوری می‌کنند.
- خشمگین اند و دائما بدخلقی می‌کنند.
- در خوابیدن و غذا خوردن مشکل دارند.
- دیگر به انجام فعالیت‌هایی که آن‌ها را دوست دارد، نمی‌پردازد.
- احساس می‌کنید که کودک دچار اضطراب و یا افسردگی است.
- به سختی با هم سن و سالان خود دوست می‌شوند.
- ترس‌های جدید را در آن‌ها مشاهده می‌کنید.
- دائما از دل درد و سر درد شکایت می‌کنند.
تاثیر ترومای کودکی بر بزرگسالی
مهم‌ترین تاثیر ترومای کودکی بر روی بزرگسالی فرد است. درست است که در کودکی نیز خودش را با علائمی نشان می‌دهد، اما این را باید بدانید که تاثیر آن به راحتی از بین نمی‌رود. زیرا کودکان بنا به دنیایی که دارند، ممکن است بتوانند به راحتی از آن آسیب عبور کنند؛ اما تاثیر ان آسیب هرگز از بین نرفته است. بلکه خودش را در بزرگسالی با ترس‌ها و ایجاد اختلالات سلامت روان در فرد نشان می‌دهد. برخی از تاثیرات ترومای کودکی بر بزرگسالی وجود دارند که ممکن است هر فردی حتی شما را نیز درگیر خودش کرده باشد. مانند:
- تاثیرات بر روی سلامت جسمی مانند بیماری آسم، دیابت، سکته و بیماری‌های قلبی
- تاثیرات بر روی تمام روابط شما. چه رابطه شما با خانواده، با معشوقه و همسر، با دوستان و همکاران و … که تمام این روابط را با چالش همراه می‌سازد. ممکن است شما نتوانید در یک رابطه به خوبی تا انتها بمانید. یا بسیار پرخاشگر باشید. یا به علت آسیب‌های روحی و جسمی که به شما در کودکی وارد شده، نتوانید به شخصی اعتماد کنید. و هزاران دلیل دیگر که باید توسط پزشک و متخصص روانشناختی در شما پیدا شود.
- رفتارهای پر خطری را از خود نشان می‌دهید. مانند داشتن یک رابطه جنسی ناامن، رانندگی بسیار بد
- احتمال اقدام به خودکشی در شما بالاست
- نداشتن تمرکز و ایجاد مشکل در حل یک مساله و یا مشکل
- عزت نفس و اعتماد به نفس پایین
- نمی‌توانید به راحتی در رابطه با هیج مساله‌ای، برنامه ریزی کنید.
- افسردگی شدید و سایر اختلالات سلامت روانی
- عدم کنترل خشم
- استرس بسیار بالا
جلوگیری و درمان
خوشبختانه روانپزشکان و متخصصین با بررسی‌های فراوان، توانسته‌اند راهی برای رهایی از ترومای کودکی بیابند. پس اگر ترومای کودکی بر زندگی شما سایه انداخته و آن را با اختلال روبرو کرده است، بهتر است که برای رهایی یافتن از آن برخی از راهکارها را امتحان کنید. مانند:
- رفتن نزد یک روانشناس و یا رواندرمانگر
- داشتن فعالیت بدنی مانند ورزش کردن
- یک برنامه منظم برای خوابیدن و غذا خوردن خود داشته باشید و سعی کنید به آن پایبند بمانید.
- از مصرف برخی از مواد مخدر پرهیز کرده و زندگی سالمی را در پیش بگیرید.
البته موارد 3، 2 و 4 تماما باید در کنار رفتن نزد یک مشاور انجام شود. شما باید برای درمان خود فقط از یک رواندرمانگر و متخصص استفاده کنید. زیرا درمان آن به تنهایی کار بسیار سختی است.
کلام آخر
همه ما ممکن است تحت تاثیر اتفاقات دوران کودکی خود قرار گرفته باشیم. ممکن است رفتاری که امروزه از خود در زندگیمان نشان می‌دهیم، تاثیر آن دورانی بوده باشد که حتی ذره‌ای از آن را ممکن است به یاد نیاوریم. از این رو نیاز است در صورت مشاهده برخی از علائم نزد متخصصین بهداست روان بروید و علائم خود را برای آن‌ها بازگو نمایید. خود متخصصین و رواندرمانگران از شما در رابطه با دوران کودکی شما سوالاتی خواهند پرسید. از این رو بهتر است که با دقت و با اهمیت بالایی در این جلسات حضور یابید.
برای دریافت مشاوره از یک رواندرمانگر حرفه‌ای شما عزیزان می‌توانید از طریق تماس با شماره‌های داخل سایت و یا پر کردن فرم درخواست مشاوره سایت آرامش من بهترین مشاور خصوصی خود را داشته باشید. همچنین می‌توانید به صورت مشاوره حضوری، مشاوره آنلاین و یا مشاوره تلفنی با روانشناس خود در تماس باشید. تیم قوی آرامش من همه روزه پاسخگوی شما عزیزان می‌باشد.
منابع:
