انسان همواره در طول زندگی خود برای رسیدن به نیازها و خواسته‌هایش و همینطور برای ادامه زندگی و رسیدن به اهدافش، نیاز به یک نیروی محرک دارد که او را وادار به ادامه حیات برای رسیدن به خواسته‌های خود کند. ما این نیروی محرکه را غریزه انگیزه یا انگیزش می‌مانیم. در واقع انسان بدون انگیزه قادر به ادامه زندگی نمی‌باشد. این نیرو باعث می شود رفتارها و واکنش‌هایی که هدف را دنبال می‌کنند هدایت شوند، تا بتوانیم به خواسته‌ها و اهداف خود دست پیدا کنیم حال تیم قدرتمند آرامش من در این مقاله سعی بر این دارد تا در رابطه با نظریه غریزه انگیزه به سوالات شما عزیزان پاسخ دهد.
نظریه غریزه چیست؟
تمامی موجودات زنده بر روی کره زمین با تمایلات بیولوژیکی ذاتی متولد می‌شوند که به آن‌ها، برای ادامه زندگی و زنده ماندن کمک کند. غریزه را درواقع می‌توان یک الگوی رفتاری از قبل آموخته نشده تعریف نمود. غریزه در همه موجودات به شکل‌های گوناگونی دیده می‌شود و انسان نمی‌تواند به آن غلبه کند. به عنوان مثال غریزه ذاتی انسان و حیوانات برای ادامه بقا، غریزه ذاتی برای غذا خوردن در هنگام گرسنگی، برقراری رابطه جنسی و… . در واقع با توجه به این تعریف اکثریت اعمال ما به عنوان غرایز در نظر گرفته می‌شود.
به بیان دیگر، غریزه یک رفتار است. رفتاری است که انسان‌ها و تمام موجودات زنده روی کره زمین به یک محرک نشان می‌دهند. مثل زمانی که یک کودک را نوازش می‌کنیم و کودک به‌طور ناخودآگاه سرش را به آن سمت می‌چرخاند و از نوازش لبخندی بر لبش ظاهر می‌شود. این حرکات کودک کاملا غیر ارادی و به دلیل غریزه او می‌باشد.
حتما بخوانید: روانشناس کودک
تفاوت غریزه و فطرت در انسان
غریزه و فطرت دو ویژگی ذاتی در انسان هستند. اما این دو باهم تفاوت دارند. مهم‌ترین تفاوت این دو نیز این است که فطرت مربوط به بعد انسانی، و غریزه مربوط به بعد حیوانی ما می‌شود.
از دیگر تفاوت‌های بین غریزه و فطرت می‌توان به این اشاره کرد که غریزه از ابتدا و در بدو تولد در انسان وجود دارد. اما فطرت در انسان اینگونه نیست و به مرور زمان در انسان پدیدار می‌شود.
غریزه نیازی به آموزش ندارد. اما فطرت در انسان را باید آموزش داد.
غریزه از نفس انسان برمی‌خیزد، اما فطرت از عقل انسان نشأت می‌گیرد.
فطرت از غریزه آگاهانه‌تر است. می‌توان گفت که غریزه، نیمه آگاهانه است.
این چند نوع تفاوت از مهم‌ترین تفاوت‌های بین غریزه و فطرت در انسان هستند. البته که فطرت در انسان از محیط اطراف او نیز تاثیر گرفته و آن را شکل می‌دهد. اما مهم‌ترین نکته در فطرت انسان آموزش دیدن صحیح است. زیرا به عقل آدمی مربوط بوده و شخصیت او را می‌سازد. غریزه نیز برای حفظ حیات انسان لازم است و همه ما از همان بدو تولد غرایز را در خود داریم. از آن‌ها نیز برای زنده ماندن در این دنیا استفاده می‌کنیم.
انواع غریزه
غریزه چیزی است که ما هر روز آن را تجربه می‌کنیم. برخی از غرایز هستند که در بین ما و حیوانات مشترک است. از نمونه‌هایی که می‌توان نام برد، می‌شود به موارد زیر اشاره نمود:
- غریزه لذت
- غریزه گرسنگی
- غرایز نوزادی
- ارتباطات اجتماعی
- نظافت و بهداشت
- نگهداری از خود
- جابه جایی و مهاجرت حیوانات
تمامی موارد بالا نمونه‌هایی از غرایز انسانی و حیوانی هستند.
قوی‌ترین غریزه
قوی‌ترین غریزه انسان، غریزه بقا می‌باشد. همه ما می‌دانیم که غرایز ما کمک می‌کنند که تا در شرایط خاص زنده بمانیم. تلاش برای زنده ماندن در موقعیت‌ها از مهم‌ترین و قوی‌ترین نوع غریزه می‌باشد. زیرا این غریزه باعث می‌شود که سختی‌ها را پشت سر بگذارید. غریزه بقا در شما باعث ایجاد درد خواهد شد تا شما بتوانید آنچه را که برای کمک لازم است، بیابید.
غریزه بقا باعث می‌شود که انگیزه و اقدامات قدیمی را ببینید و به سمت آن‌ها بروید و آسان‌ترین آن‌ها را انجام دهید. اما باید بدانید که باید در برابر آن ایستادگی نمایید. همیشه سعی کنید به اولین واکنش خود نگاه کنید و به آن پاسخ دهید. زیرا اولین واکنش شما، رفتار قدیمی شماست و دومین واکنشتان، پاسخ جدیدی به آن موقعیت است.
به این دلیل غریزه بقا از قوی‌ترین غرایز است که همه ما برای زنده ماندن، بیش از هر چیزی می‌جنگیم. به هر طریقی که شده همه ما انسان‌ها می‌خواهیم زنده بمانیم. این غریزه، ترس از مرگ و نابودی دارد. از همین رو به قوی‌ترین غریزه در انسان تبدیل شده است.
نظریه غریزه انگیزه
این نظریه بیان می‌کند که رفتارهای انسانی که به طور غریزی در انسان‌ها وجود دارد کاملا غیرارادی بوده و بیلوژیکی است. در حقیقت تمامی موجودات زنده میل به زنده بودن و زندگی دارند. حال با وجود غریزه انگیزه در وجود ناخودآگاه انسان باعث شده تا موجودات به حیات خود ادامه دهند. در انسان‌ها میل به تولید مثل، میل به غذا، میل به خواب، مهرو محبت غریزی مادر به فرزند، گریه کودک هنگام درد و خیلی از مسائل دیگر. تمام این موارد، زیر دسته حس غریزه انگیزه می‌باشند. پس با توجه به تعاریفی که صورت گرفت شما عزیزان تا حدودی متوجه غریزه انگیزه و تثیر آن بر زندگی شدید و تا اینجای مقاله به جواب سوال خود دست پیدا کردید. برخی از دانشمندان بزرگ تاریخ و روانشناسان خبره، مقالاتی در رابطه با نظریه غریزه انگیزه دارند. که ما در این مقاله به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم.
نظریه غریزه انگیزه فروید
نظریه فروید بر این مبنا بود که او غرایز انسانی را به دو گروه تقسیم بندی کرد:
- غریزه زندگی
غریزه زندگی از نظر فروید، غرایزی هستند که در انسان احساس خوشایندی را ایجاد می‌کنند. مانند نیاز جنسی، نیازهای عاطفی و… - غریزه مرگ
غریزه مرگ از نظر فروید، غرایزی هستند که بر خلاف غرایز انگیزه زندگی، احساس ناخوشایندی را در فرد زنده می‌کند. همه افراد دارای این غریزه هستند و اگر نتوانند آن را کنترل کنند دچار اختلالات روانی، پرخاشگری و… می‌شوند.
از نظر فروید می‌توان این حس‌ها و غرایز مرگ را زمانی که در هر فردی نمایان می‌شود کنترل کرد. این کار را با فکر به عوامل دیگر و یکسری فعالیت‌ها و بازی‌هایی که باعث تخلیه شدن خشم و انرژی افراد می‌شود، می‌توان انجام داد. پس با توجه به این نظریه بهتر است که برای رهاسازی خود از دام غرایز مرگ، با کمک از یک مشاور و یا متخصص در این باره به خود و کننترل کردن غریزه خودتان کمک کنید تا برایتان دچار مشکل نشود.
نظریه غریزه مک دوگال
مک دوگال می‌گوید غریزه دارای سه ویژگی یا عنصر اصلی می‌باشد:
- ادراک
- هیجانات
- رفتار و اخلاق
هم چنین مک دوگال اعتقادش بر این بود که غرایز می‌تواند به‌صورت ذاتی یا اکتسابی باشند. او با توجه به سه ویژگی اصلی‌ای که برای غریزه تعریف کرد غرایز انسانی را به 18 نوع تقسیم بندی کرد:
- خنده
- ترس
- تولیدمثل
- حسادت
- ارتباط جنسی
- گرسنگی
- دافعه و…
غریزه انگیزه برای بقا
همان‌طور که در قبل بارها و بارها به آن اشاره شد، تمامی اعمال و رفتار ما به عنوان غرایز در نظر گرفته می‌شوند. حال با توجه به این تعاریف و نظریه‌هایی که گفته شد، غریزه انگیزه برای بقا لازمه و ریشه‌ی تمام انگیزه‌ها می‌باشد. به طور مثال شما عزیزان اگر میل به زندگی نداشته باشید یا برای بقا نجنگید و در کلامی ساده‌تر اگر این نوع برای بقا در شما بیدار نشود و یا اگر بنا به هر دلیلی از بین برود و کمرنگ شود، دیگر غرایز موجود در شما از بین می‌رود و برای همیشه خاموش می‌شود.
خیلی از شما عزیزان و یا بسیاری از افراد در سطح جهانی، با توجه به شرایط مختلفی که در زندگی هر فردی به وجود می‌آید، ممکن است این حس غریزه انگیزه برای بقا را کم کم و به مرور از دست بدهد؛ و با توجه به حاد بودن قضیه دچار اختلالات روانی و شخصیتی فراوان شود که در زندگی خود و اطرافیانش تاثیرات بسیار بد و جبران ناپذیری را برجای بگذارد.
اگر می‌خواهید اطلاعات بیشتری در این خصوص داشته باشید این مطلب را نیز مطالعه کنید: روش‌های تشخیص اختلالات روانی
تفاوت غرایز با یکدیگر
انگیزه، نتیجه غرایز بیولوژیکی ما می‌باشد. حال باید به این موضوع رسیدگی و توجه شود که آیا واقعا غرایز در همه موجودات یکسان است یا خیر؟ در پاسخ به این سوال باید خدمتتان عرض کنیم که خیر. غرایز در هر فردی متفاوت است. غریزه انگیزه برای بقا در یک فرد متفاوت با فرد دیگر است. به عنوان مثال یک پدر در مقابل فرزندش در نگهداری او رفتارهای غریزی متفاوتی با پدر دیگر انجام می‌دهد. به‌طور کل می‌توان گفت انسان‌ها در تمام غرایزشان به‌طور متفاوت با یکدیگر عمل می‌کنند. همین امر است که باعث تفاوت‌های فردی افراد با یکدیگر می‌شود.
حتما بخوانید: روانشناس خانواده
خصوصیات غرایز
غرایز ما انسان‌ها دارای ویژگی ها و خصوصیاتی هستند. غریزه مجموعه‌ای از رفتارهای بازتابی است. در واقع همه موجودات نسبت به اتفاقات اطراف خود بازتابی را نشان می‌دهند. موارد زیر از ویژگی‌های غرایز می‌باشد:
-
ذاتی و غریزی
یک فرد هیچگاه رفتارهای غریزی خود را آموزش نمی‌بیند و یا به‌دست نمی‌آورد. بلکه به صورت ذاتی آن را در وجود خود دارد. اما افراد با اینکه رفتارهای غریزی خود را آموزش نمی‌بینن، می‌توانند آن‌ها را تقویت کنند و در راستای زندگی بهتر از آن‌ها بهره ببرند.
-
جهانی بودن غریزه
غریزه جهانی است؛ هر فردی با هرگونه‌ای که به این دنیا قدم می‌گذارد دارای غرایز یکسانی می‌باشد. امکان ندارد فردی که به دنیا می‌آید غرایز متفاوتی با فردی که در یک نقطه دیگر به دنیا آمده است داشته باشد. بلکه تمام غرایز یکسان است. اما نکته‌ی مهم این موضوع می‌باشد که با توجه به سبک زندگی و تفاوت‌های فردی این غرایز درطول زمان و به مرور در هر فرد به‌طور متفاوت دیده می‌شود.
-
سازگاری با محیط
با توجه به تحقیقات روانشناسان مدرن، غرایز با توجه به محیط زندگی، آموزش و موارد دیگر می‌تواند دست خوش تغییراتی شود. یا در واقع اصلاح شود تا فرد با کمک آن رشد کند و زندگی ایده‌آلی را طی کند. پس این نظریه قدیمی که غرایز را نمی‌توان تغییر داد را می‌شود با این ویژگی رد کرد و به تمامی افرادی که از غرایز کنترل نشده ی خود دچار آسیب شده اند حمایت کرد و به آن‌ها یاری رساند.
-
هدفمند بودن غریزه
هر شکلی از غریزه دارای یک هدف خاص است. در علم روانشناسی قدیم متخصصان بر این باور بودند که غرایزی که در هر انسانی نمایان می‌شود بی هدف است. اما در علم روانشناسی امروزه، متخصصان بر این باورند که تمامی غرایز ما هدفمند به‌وجود آمدند. با کمی تأمل می‌توانیم این موضوع را کاملا درک کنیم. مثلا فردی که برای رفع گرسنگی خود به دنبال تهیه غذا است در واقع دارای یک هدف مشخص است و آن در آوردن پول و بعد خرید غذا برای سیر نگه داشتن خود می‌باشد. پس یک هدف را دنبال می‌کند.
حتما بخوانید: تاثیرات نگهداری حیوان خانگی بر کودکان و بزرگسالان
-
تقویت غریزه انسان
هیچ اشتباهی در بروز غریزه رخ نمی‌دهد. مثلا کودکی که به دنیا می‌آید به طور ارادی و غریزی بدون اشتباهی گریه می‌کند و دنبال غذایش می‌گردد. این نوع شاید در ابتدا با گریه و حرکاتی عجیب و غیرقابل فهم باشند، اما به مرور و با تکامل یافتن انسان تقویت می‌شود.
-
عدم ظاهر شدن تمام غرایز
تمامی غرایز انسان از بدو تولد نشان داده نمی‌شوند. کم کم و به مرور زمان با توجه به گذر عمر و کسب تجربه و بودن در موقعیت‌های مختلف باقی غرایز در انسان‌ها رشد می‌کند و خود را در شرایط گوناگون نشان می‌دهد.
-
عملکرد کامل ذهنی
عملکرد ذهنی غریزه شامل سه ویژگی است: 1-احساس 2-شناخت 3-عمل
مثلا فردی در خیابان راه می‌رود به طور اتفاقی یک ماشین به سمت او می‌آید، او ابتدا ماشین را می‌بیند، سپس احساس ترس می‌کند، و درآخر فرار می‌کند. این سه مورد از ویژگی های عملکردی غرایز انسانی است.
-
کاهش تدریجی غرایز
تجربه و مطالعات گسترده‌ای حاکی از آن است که اگر ما از برخی غرایز استفاده نکنیم به مرور از شدت آن‌ها کم می‌شود. به طور مثال اگر فردی از همان کودکی برخی از استعدادهای خود را کشف نکند (مانند شنا، موسیقی و …) در بزرگسالی و با گذشت زمان، از شدت غریزه‌اش کاسته و در برخی افراد کاملا تحلیل می‌رود. اما این نکته مهم را نیز باید بدانید که غریزه از بین نمی‌رود، فقط از شدت آن بسیار کاسته می‌شود.
-
تاثیر تجربه روی احساسات غریزی
تجربه‌های گوناگون می‌تواند بر روی احساسات غریزی ما تاثیر بگذارد. به‌طور مثال اگر ما در کودکی هنگام دوچرخه‌سواری زمین خورده باشیم و بدنمان آسیب دیده باشد، هر زمان که بخواهیم دوچرخه را سوار شویم به طور غریزی حس ترس در ما ایجاد شده است. آن خاطره را به یاد می آوریم و باز به طور غریزی با احتیاط بیشتری سوار بر دوچرخه می‌شویم.
حتما بخوانید: احساسات پایه انسان
خلاصه اینکه غریزه انسان ذاتی است، اما بدان معنا نیست که نمی‌توانیم آن‌ها را تغییر دهیم. بلکه با آموزش و راهنمایی گرفتن از افراد متخصص، بهترین دکتر روانشناس و روان‌پزشکان مجرب در این حوزه، آن‌ها را شکوفا کرده و در مسیر زندگی خود موفق‌تر از پیش عمل کنیم.
کلام آخر
در آخر باید به این مساله مهم اشاره کنیم که، همانند سایر ویژگی‌های انسان، چه جسمی و چه روحی، غرایز انسان نیز باید تحت کنترل و محافظت قرار بگیرند. زیرا که اگر همین غرایز، مخصوصا غریزه انگیزه تحت کنترل نباشند و از آن‌ها در مسیر درست استفاده نشود می‌توانند زندگی را دچار مشکلات فراوانی کنند. تیم قوی آرامش من در بهترین کلینیک روانشناسی در تهران با پاسخگویی و پشتیبانی همه روزه بصورت مشاوره آنلاین و تلفنی و حضوری می‌تواند شما عزیزان را در کنترل و شناسایی غرایزتان کمک کند تا بهترین تصمیمات و اتفاقات را برای خود و اطرافیان رقم بزنید.
