شاید شما بارها به این مشکل برخورده باشید که نتوانید افکار منفی خود را کنترل کنید. بارها برایتان پیش آمده که از این افکار منفی ترسیده باشید و احساس خطر کنید. در بسیاری از مواقع این موضوع، می‌تواند سبب افزایش استرس و اضطراب در شما شود. نام این اختلال در علم روانشناسی، خطاهای شناختی نامیده می‌شود. ما در این مقاله سعی داریم شما را در رابطه با خطاهای شناختی بیشتر آشنا کنیم.
خطای شناختی چیست؟!
خطاهای شناختی مجموعه‌ای از افکار منفی هستد که ما نسبت به اطراف و یا خودمان داریم. باید بدانید که این افکار منفی واقعی نمی‌باشند و متاسفانه این افکار به طور ناخودآگاه تقویت می‌شود. خطاهای شناختی قابل تشخیص نمی‌باشند و به همین دلیل است که آسیب‌های زیادی را به افراد می‌رساند. زیرا درمان و کنار آمدن با چیزی که قابل تشخیص نیست و در عین حال آسیب رسان است بسیار دشوار است. به همین دلیل است که روانشناسان می‌گویند سیستم و الگوی این افکار بسیار ظریف می‌باشد.
به طور کلی اگر بخواهیم یک تعریف کلی از این اختلال به شما ارائه بدهیم باید بگوییم که، خطاهای شناختی شامل الگوهای فکری نادرست و غیرواقعی هستند که می‌توانند باعث ایجاد آسیب‌های روانی شود .و خود را به صورت اضطراب شدید و احساسات و حالات منفی نشان دهد. متاسفانه باید این واقعیت را بگوییم که خطاهای شناختی می‌تواند شما را طعمه خود قرار دهد و شکارتان کند. درست است که تعداد بسیاری از افراد دچار این افکار منفی در ذهنشان هستند اما هیچ فردی نمی‌تواند از شر این افکار خلاصی یابد. این افکار منفی به طور روزمره ذهن ما را درگیر خودش می‌کند تا جایی که دیگر نمی‌توانید کنترل آن را به دست بگیرید.
مطالعه این مطلب را به شما پیشنهاد می‌کنیم: تست شخصیت
علت ایجاد خطاهای شناختی
برخی بر این معتقدند که خطاهای شناختی تنها به دلیل افسردگی پدیدار می‌شوند. اما باید بگوییم که تحقیقات و شواهد بسیار کمی وجود دارد که حقیقت این موضوع را برای ما روشن سازد. می‌توان گفت که افرادی که دچار اختلالات استرس و افسردگی هستند، از اختلال بیشتر رنج برده و در این افراد شیوع بیشتری دارد. خطاهای شناختی شامل احساسات و افکار درهم تنیده ما می‌باشد که بسیار پیچیده است. روانشناسان نیز بر این عقیده هستند که علت به وجود آمدن خطاهای شناختی، تنها یک عامل و یا یک ریشه ندارد. اما با این حال و طبق تحقیقات گسترده‌ای که صورت گرفته می‌توان گفت عواملی مانند عوامل اجتماعی، محیطی و فرهنگی می‌توانند بر روی خطاهای شناختی تاثیرگذار باشند.
حتما بخوانید: درمان افسردگی
تاثیر عوامل اجتماعی بر روی خطاهای شناختی
عوامل و دلایل اجتماعی که بر روی خطاهای شناختی ما تاثیر دارند عبارتند از:
- روابط اجتماعی منفی سبب افزایش خطاهای شناختی در ذهن
- تحقیر از جانب هم سالان و رسانه‌ها
- روابط اجتماعی مثبت سبب می‌گردد که ارتباط ما بهتر شود
- ایجاد سلامت روان با شرکت نمودن در فعالیت‌های اجتماعی
عواملی که ذکر شد از نظر اجتماعی می‌توانند بر روی تفکرات ما و سبک زندگی ما تاثیرگذار باشند.
حتما بخوانید: روش‌های رسیدن به آرامش ذهن
تاثیر عوامل محیطی
عوامل محیطی تاثیرگذار بر روی تفکرات و افزایش یا کاهش خطاهای شناختی عبارتند از:
- مراجعه به پزشک و مشاور برای رسیدگی به امور سلامتی خود
- ژنتیک، میزان تحصیلات، وضع مالی از عوامل بسیار تاثیرگذار بر روی خطاهای شناختی هستند.
- نوع سبک زندگی و میزان انعطاف پذیری و تحمل افراد در مواجهه با مشکلات نیز یکی دیگر از عوامل محیطی تاثیرگذار هستند.
تاثیر عوامل فرهنگی
عوامل فرهنگی که می‌تواند بر روی خطاهای شناختی افراد تاثیرگذار باشند عبارتند از:
- نوع پوشش
- رفتار
- زبان، فرهنگ، آداب و رسوم، مذهب و اعتقادات و ارزش‌های اخلاقی
مطالعه این مطلب می‌تواند برای شما مفید باشد: درمان استرس
خطاهای شناختی بک
“بک” اولین کسی بود که خطاهای شناختی را در علم روانشناسی وارد کرد. بک پنج مورد را در اولویت لیست خود قرار داده است. این خطاهای شناختی بک عبارتند از:
1- تعمیم بیش از حد
“روز اول کاری گفتند که خودم را معرفی کنم؛ نکند که دائم بخواهند من در محل کارم صحبت کنم؟”
2- بزرگ‌نمایی
“به دلیل اینکه صدای آرامی دارم، هیچ کس به سخنان من گوش نمی‌دهد!”
3- برچسب زدن
” او دیر به سرکار آمد، حتما آدم تنبل و غیر مسئولی است!”
4- تفسیر خود سرانه
“دیگران همیشه اشتباه می‌کنند و من می‌دانم که این حرف‌ها نتیجه نخواهد داشت.”
5- تفکر سیاه و سفید
” من هیچوقت موفق نخواهم شد.”
این پنج مورد از تفکرات خطاهای شناختی بک می‌باشند که در سال 1993 توسط بک ارائه گردید. تعاریف و توضیحات هر یک از این افکار را در ادامه برایتان باز خواهیم کرد.
انواع خطاهای شناختی
انواع مختلفی از خطاهای شناختی وجود دارد که ما در این مقاله به رایج‌ترین نوع آن‌ها اشاره خواهیم کرد. مانند:
استدلال عاطفی
استدلال عاطفی یک نوع از خطاهای شناختی که فرد بر اساس احساسات و تکیه بر آن خود و اطرافش را قضاوت می‌کند. مانند: “من احساس می‌کنم کارمند بدی هستم. پس باید کارمند بدی باشم!” این نوع از افکار بسیار آسیب رسان بوده و منجر به تصمیمات و تفکرات غیرمنطقی خواهد شد.
فیلتر ذهنی
در این نوع از خطای شناختی، فرد به خود و زندگی آینده‌اش به شکلی منفی نگاه می‌کند. این افراد هرگز موارد مثبت را نمی‌بینند و درک نمی‌کنند. فیلتر ذهنی بسیار آسیب رسان است و ناامیدی و بی‌انگیزگی را در افراد افزایش می‌دهد. افرادی که دارای این نوع از خطای شناختی هستند به مرور تمام ارتباطات خود را با محیط و اطرافیان قطع خواهند کرد.
تفکر سیاه و سفید
این تفکر بیان می‌کند که شخص حد وسط و تعادلی ندارد. یا بسیار آرام است و یا بسیار وحشتناک می‌باشد. این افراد بر این معتقدند که یا باید شکست بخورند یا به موفقیت صددرصد برسند.
شخصی سازی
افرادی که دچار این تفکر از خطاهای شناختی می‌باشند، دائما تصور می‌کنند منظور دیگران در هر موردی با آن‌ها می‌باشد. این افراد تمام حرف‌ها و رفتار دیگران را به خود می‌گیرند و تفکرات منفی در ذهن خود می‌چینند، که در 99% مواقع واقعیت ندارد.
تعمیم بیش از حد
افراد دارای این تفکر بر این باورند که اگر یک اشتباه انجام می‌دهند دیگر دنیا به آخر خود رسیده است. به طور مثال اگر در یک رابطه ناموفق قرار بگیرند و کار به جدایی بکشد، دائما به این فکر می‌کنند که لایق عشق و محبت نیستند.
برچسب زدن
اشخاص دارای این ویژگی فکری، به طور دائم از خصوصیات منفی خود و با دیگران سخن می‌گویند. به عنوان مثال “دوستش دیر به مهمانی آمده، بنابراین دوست او یک فرد بی‌مسئولیت است. فرزندش در آزمون ادبیات رد شده است، پس او یک آدم کودن است”. این افکار با کوچکترین مساله‌ای شروع به برچسب زدن‌های بی‌مورد به اطرافیان و حتی خودشان می‌کنند.
تفکر فاجعه آمیز
این تفکر سبب می‌شود که تو هر شرایطی، افراد بدترین شرایط را تصور کنند. به عنوان مثال ” اگر فرزندش به سفر می‌رود، دائما به این موضوع فکر می‌کنند که ممکن است فرزندشان تصادف کند. یا همیشه از خود می‌پرسند اگر فلان اتفاق بیوفتد…؟ اگر فلان اتفاق صورت نگیرد…؟” و دیگر سوالات این چنینی استرس زا. این نوع از تفکر باعث می‌شود که همه چیز را بیهوده تصور کنید.
تخفیف مثبت
این تفکر سبب می‌شود که فرد حتی اگر یک بازخورد مثبت دریافت کند، آن را نادیده بگیرد. مثلا بگوید ” نه حتما شانسی بوده منکه همچین توانایی ندارم”. در واقع دائما در حال تحقیر کردن خود هستند و خود را نادیده می‌گیرند.
کلام آخر
همیشه یادتان باشد که سلامت روان شما مهم‌ترین دارایی شماست. پس باید به آن اهمیت داده و اگر موردی را در خود مشاهده نمودید که بیانگر وجود یک اختلال روانی بود، سریعا آن را حل کنید. خطاهای شناختی نیز یکی از اختلالاتی است که شناخت و درمان آن مقداری سخت است. اما ما در این مقاله سعی نمودیم شما را با علائم آن آشنا سازیم. بنابراین اگر در ذهن خود این جملات یا سوالات را مرور می‌کنید، بهتر است برای درمان خود نزد مشاوره خوب بروید. تیم قوی کلینیک روانشناسی آرامش من با حضور متخصصین و مشاورین در این حوزه همه روزه پاسخگوی شما برای هدایت کردنتان در این مسیر می‌باشند.
منابع:
